آیا تابحال این فکر به ذهنتون رسیده که طرح فرش یا تابلو فرش خونتون رو خودتون طراحی کنید این باعث میشه اولا اون طرح که خودتون دوست دارید داشته باشید ثانیا از پرداختن هزینه های گزاف بابت طراحی اجتناب بشه.

در این نوشته میخوایم شما رو با تاریخچه طراحی فرش، اصطلاحات طراحی و نرم افزارهای که میتونه به این موضوع کمک کنه و … آشنا کنیم.

طراحی پایه و اساس بسیاری از هنرها مانند هنر نقاشی ، مجمسه سازی ، معماری ،طراحی صنعتی ، صنایع دستی و…بوده است. در واقع طراحی بیان احساسات ،اندیشه ها و ذهنیات هنرمند است. او به وسیله ی طراحی آنها را به دیگران منتقل می کند.
برای آموزش طراحی در هر شاخه ای قبل از هرچیز باید خوب نگاه کردن را آموخت.

طراحی نقوش سنتی
ایرانیان از زمان قدیم به جانوران و گیاهان توجه داشته و نقشهای بسیاری از آنها را در آثار خود بکار برده اند. آنچنانکه که این نقوش بر مبنای تفکرات و برداشتهای آیینی شکل گرفته و بسیاری از این نقوش، به نمادی از اعتقادات آنها بدل شده و با گذشت زمان شاهد تغییر و تحول در این نقوش هستیم.
در ابتدا شکلهای طبیعی را ساده ترسیم میکردند ولی بعدها این اشکال، مفاهیم خاصی یافت و با ساده شدن ،هم از طبیعت گرایی دور شد و هم نقش جدیدی را متناسب با شکل و مواد سازنده ی شی پدید آورد، مانند بافته های حصیری و سفال ،پارچه قالی و گلیم و….که نقش آنها، دارای خطوطی شکسته و گردان میباشد.
بر اساس این تنوع، نقوش سنتی را میتوان به ترتیب زیر تقسیم بندی کرد:
– نقوش شکسته: نقوشی که بر اساس شکلهای زاویه دار با خطوط راست ترسیم میشود.
– نقوش گردان: این نقوش شامل نقوش اسلیمی و ختایی میشود.

تاریخچه طراحی نقوش سنتی

نقوشی که بر روی سفالینه های پیشینیان نقش بسته، بیانگر این واقعیت است که طراحان و هنرمندان کهن به کشیدن نقش های هندسی بر روی اشیا اقدام نموده اند و به ترسیم خطوط مختلف و ترکیب آنها با یکدیگر مبادرت کرده اند. این نقوش مقدمه ای بوده است برای طراحی و تزیین آثار پیچیده تر که بعدها با نقوش و طرحهای طبیعی و متنوع بسط و گسترش یافته است.
شوش در منطقه جنوب غربی ایران، از جمله مناطقی است که سفالینه های منقوش به طرحهای حیوانی، هندسی و گیاهی از آن به دست آمده .

تمدن مردم سیلک، در جلگه مرکزی ایران، در منطقه کاشان ( هزاره پنجم تا هزاره اول پیش از میلاد ) وجود داشته است. آثار سفالینه این منطقه علاوه بر اینکه دارای شکل های خاص و منحصربه فردی میباشند دارای نقوش مختلفی از انسان ، گیاه و خورشید است و ترکیب این نقوش حکایت از نحوه زندگی و تمایلات آنها دارد.
از نظر سیر تاریخی و تحول هنر دوره هخامنشی مجموعه ای انسجام یافته از هنر مادی، آشوری، بابلی، اوراتوئی، یونانی و ایلامی است که هخامنشینیان به دلیل تسلط بر همه این سرزمین ها هنر آنها را نیز در اختیار گرفته بودند و در عین حمایت از هنرمندان این اقوام بر ایجاد وحدت در این آثار نیز سعی داشته اند. از این رو با ساختن اماکن و قصرهایی بزرگ از روش و تجربیات آنها برای تزیین بناهایی چون پاسارگاد، قصر زمستانی شوش و تخت جمشید استفاده کرده اند.
تخت جمشید گنجینه بزرگ هنر هخامنشی است و جز برجسته ترین آثاری است که از این دولت باقی مانده است.
حجاری های تخت جمشید شامل نقوش انسانی، حیوانی و گیاهی است که نقوش گیاهی آن شامل گل دوازده پر (رزت) و نیلوفر آبی و درخت سرو است. نقوش حیوانی و انسانی جنبه تزیینی دارد و برای تعیین فواصل حواشی و ردیف بندی طرح به کار رفته است. در این میان پلکان آپادانا نمونه کامل این نقوش است که در هنر دوره های بعدی نیز تاثیر گذاشته است.
ازفرشهای دوره هخامنشی دو قطعه در دامنه کوههای آلتایی منطقه پازیریک به دست آمده که نحوه طراحی و بافت فرش را در این دوران نشان میدهد. یکی از این فرشها به قالی پازیریک مشهور است که به شکل مربع و دارای یک متن و 5 حاشیه متداخل است.
طرح حاشیه و متن این قالی در فرشهای دوره های بعدی تکرار شده و مورده استفاده فراوان قرار گرفته و جز اصول طراحی نقوش سنتی درآمده است.

فرش دیگر به چهار مربع تقسیم شده است. هر مربع حاشیه ای دارد که با اشکال مثلث تزیین شده است و در درون آن دو ملکه روبه روی یکدیگر ایستاده اند و میان آنها یک بخوردان وجود دارد و در پشت سر هر ملکه، بانویی خدمتگزار قرار گرفته است. چهار مربع قرینه با زمینه تیره و روشن و نقوش انسانی به صورت قرینه در هر مربع و محتویات هر مربع با مربع دیگر قرینه است.

ویژگی های نقوش گیاهی در دوره ساسانی

– نقوش گیاهی پر کننده فضاهای خالی و میانی نقوش انسانی و حیوانی است.
– تنوع اندکی در نقوش گیاهی دیده می شود.
– از نقوش گیاهی در حواشی طرحها استفاده میشود.
– شیوه تکرار و قرینه سازی در نقوش گیاهی کاربرد دارد.
– نقوش گیاهی قوس دار و دورانی کاربرد دارد.

با ظهور اسلام اگرچه هنر ساسانی به وجود آمد ولی هتر اسلامی نیز همراه و به موازات آن، متاثر از هنر ساسانی شکل گرفت.

ویژگی های نقوش و طرحهای دوره اسلامی از ابتدا تا پایان دوره سلجوقی

– کاربرد وسیع طراحی خطوط کوفی متنوع
– فشردگی و پیچیدگی طرحها
– تزیین فضاهای خالی نقوش اسلیمی با نقوش هندسی

ویژگی های طراحی نقوش در دوره ایلخانان و تیموریان

– استفاده از نقوش گیاهی (ختایی) در طراحی نقوش و آثار هنری
– استفاده از ابرچینی و نقوش حیوانی عجیب مانند اژدها و سیمرغ
– تقسیم زمینه کار به حاشیه و متن و طراحی داخل متن با لچک و ترنج (شمسه)
– طراحی و اجرای نقوش هندسی و گرهها در ابعاد بزرگ و استفاده از نقوش اسلیمی وختایی در فضاهای میانی نقوش

دوره صفوی اوج استفاده از نقوش در هنر فرش، پارچه و فلز است.
ویژگی های نقوش سنتی در دوره صفویه:
– بزرگی قوسهای اسلیمی و ختایی در عین ظرافت و رعایت تناسبات
– ترکیب اسلیمی و ختایی در یکدیگر
در دوره معاصر، طراحی در هنرهای سنتی و مخصوصا صنایع دستی کاربرد وسیعی دارد و هنرمندان در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، مشهد، شیراز، کرمان، تبریز و…مشغول فعالیت هستند.