اطلاع رسانی, مقالات

عیوب فرش و اصلاح آنها

عیوب فرش و اصلاح آنها

عیب ناهنجاری عارضه ای است که بر اثر آسیبها و آفتها بر فرش و مواد اولیه آن وارد می شود. نه تنها از زیبائی و بهنجاری این دستباف می کاهد، بلکه بهره دهی کامل و عمر مفید آن را نیز کاهش می دهد. ممکن است این عیبها در مرحله تهیه مواد اولیه، در حین بافت فرش، در مراحل نهایی مانند حمل و نقل و یا بعد از استفاده بوجود بیاید.

عیوب مرحله تهیه مواد اولیه، یا بافت فرش

اصیل نبودن طرح

اگر فرش از روی نقشه هایی که طرح آن با معیارهای خارجی و ناشناخته تهیه شده است بافته شود، می گویند این فرش اصالت ندارد، یعنی اگر طرح فرشی از ویژگیهای قومی و فرهنگی و همچنین آداب و رسوم و طبیعت زندگی مردم الهام نگرفته باشد، آن طرح را غیر اصیل می گویند و از لحاظ تجاری بویژه بعد خارجی تجارت آن از ارزش و استقبال کمتری برخوردار می شود.

بافت نامرغوب: ممکن است بدلایل متعددی، قالی بافته شده، دارای بافت مرغوبی نباشد، برای مثال متر یک خامه، متناسب با رج نقشه نباشد یا ابزار قالیبافی معیوب باشند که به بافت قالی صدمه می رسانند. دلیل دیگر می تواند عدم دقت کافی در بافت و چله کشی باشد که کیفیت فرش بافته شده را پائین می آورد.

بالازدگی و پایین زدگی (کوبیدگی)

افزایش یا کاهش طول فرش با توجه به رجشمار و نقشه اصلی را کوبیدگی گویند. در این عیب گل و نگاره‌ها دراز‌‌تر یا باریکتر به نظر می‌رسند و قالی حالت انحنا به خود می گیرد. به دلایل زیادی ممکن است این اتفاق بیافتد که ایتدا باید علت را دریابید و سپس به رفع آن بپردازید.

اگر ایراد به دلیل چله کشی شل (که بالازدگی را ایجاد می‌کند) یا سفت (که پایین زدگی را ایجاد می‌کند) باشد، برای رفع آن میتوانید از پيچهاي سر دار استفاده کنيد و کشش تارها را تنظیم کنید.

گاهی به خاطر کم یا زیاد کوبيدن دفه این مشکل پیش می آید، که براي فهميدن اين مساله مي توانيد در پشت فرش علامت گذاشته و ۰ا رج ببافيد، اگر در رجشمار ۴۶ ارتفاع رجهای بافته شده ۱/۵ باشد (۱۰ ضربدر ۴۶ تقسیم بر ۷ در روش ترکی که معنی رجشمار تعداد گره در ۷ سانت است)  يعني اندازه کوبيدن شما خوب است و اگر بالا یا پایین زده بود باید در رجهای بعدی این موضوع را بیشتر رعایت کنید.

اگر ایراد به دلیل تراکم زياد یا کم چله ها (یعنی تارهای چله خیلی به هم نزدیک یا بافاصله باشد) بايد سعي کنيد چله ها را مرتب کنيد که معمولاً بعد از شروع بافت اين کار خيلي سخت است و بهتر است همان ابتدا بعد از چله کشی، این کار را انجام دهید تا بعداً دچار مشکل نشويد.

گاهی به دلیل ضخیم یا نازک ﺑﻮدن ﻧﺦ ﻫﺎی ﭘﺸﻤﯽ ﻳﺎ ﻧﺦ ﭼﻠه اتفاق میافتد که باید ضخامت نخ های پشمی را مناسب انتخاب کنید. همچنین می‌توانید ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﺦ ﻫﺎی ﭘﺸﻤﯽ را در ﻗﺴﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻮدی دارد ﮐﻤﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﻨﻴﺪ.

علت دیگر این مشکل به خاطر سفت زدن پود نازک فرش میباشد که باعث بالازدگی و شل زدن آن باعث پایین زدگی می‌شود.

بالازدگی
پایین زدگی

شانه داشتن (سرکجی)

در برخی از فرشها، اگر از طول آنها را تا بنمائیم و یک نیمه طولی را بر روی نیمه دیگر قرار دهیم، متوجه می شویم که طول یک نیمه فرش بیشتر از سمت دیگر آن می باشد این حالت را سرکجی فرش می گویند.

علل سرکجی

ﮐﻠﻔﺖ ﺑﻮدن ﻧﺦ ﭘﺮز در ﻳﮏ ﻃﺮف ﻗﺎﻟﯽ و ﻧﺎزک ﺑﻮدن ﻧﺦ ﭘﺮز در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ آن.

ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻮﺑﻴﺪن دﻓﻪ در ﻳﮏ ﻃﺮف و آﻫﺴﺘﻪ ﮐﻮﺑﻴﺪن آن در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ.

سفت بودن چله کشی در یک طرف و شل بودن آن در طرف دیگر.

ﻓﺸﺮده ﺑﻮدن ﭼﻠﻪ ﻫﺎ در ﻳﮏ ﻃﺮف، و ﻓﺎﺻﻠﻪ دار ﺑﻮدن آن در ﻃﺮف دﻳﮕﺮ.

رفع سرکجی

آن ﻃﺮف از ﻗﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ، ﻫﻨﮕﺎم دﻓﻪ زدن ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﺑﮑﻮﺑﻴﺪ. ﻧﺦ ﭘﺮزی را ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﮔﺮه ﻣﯽ زﻧﻴﺪ، در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﻧﺎزک ﺗﺮ ﮐﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﮐﻢ ﮐﻢ و ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ رج ﺑﺎﻓﺖ، اﻳﻦ ﻋﻴﺐ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود. ﻧﺦ ﭼﻠﻪ ﻫﺎی آن ﻗﺴﻤﺖ از ﻗﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﮐﻨﻴﺪ، ﺗﺎ ﭼﻠﻪ ﻫﺎی آن ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻔﺖ ﺷﻮد.

سرکجی

سره داشتن

اگر یک قطعه فرش که در تهیه مواد آن و همچنین نصب دار قالی و چله کشی و بافت آن دقت و مهارت کافی به عمل آمده باشد را روی سطح صافی بیاندازیم و قسمت بالای آن را روی قسمت پائین آن بیاندازیم (از قسمت طولی روی هم تا کنیم به صورتی که قسمت های عرضی روی هم بیافتد) و میزان کنیم، بایستی چهار گوشه فرش کاملاً روی هم منطبق و مساوی هم باشند اصطلاحاً به این فرش، فرش بدون سره گفته می شود. اما اگر قسمتی از بالا یا پائین فرش بلندتر و یا کوتاه تر از سر دیگر باشد، می گویند فرش مذکور سره دارد.

کجی

کجی فرش هم یکی از عیوب قالی است که ممکن است بعلت کوبیدن بیش از حد گلیم بافی اولیه بافت باشد و یا استفاده از دار یا دستگاه قالیبافی نامرغوب و همچنین یکنواخت نبودن چله ها و شل یا سفت بودن بیشتر قسمتی با قسمت دیگر آن ممکن است چنین عیبی را ایجاد نماید و موجب شود که قالی تولیدی عیب کجی را که شامل شکم زدگی (به بیرون و یا به داخل متن) و یا «شمشیری شدن» (دارای انحنایی شبیه خمیدگی شمشیر) و … هست را پیدا کند.

لوچه داشتن

لوچه نوعی عیب در فرش است. اگر یکی از گوشه های چهار گانه فرش نسبت به گوشه های دیگر آن تفاوت داشته باشد، اصطلاحاً می گویند فرش لوچه پیدا کرده است که حالت نوک کجی می باشد که از لحاظ عرض و طول مقداری بلندتر از سایر گوشه ها است و حالت لب آویزان را پیدا میکند. این عیب دراثر شل شدن چله ها و یا عدم دقت در زمان بریدن و جداسازی فرش بافته شده از دار یا هنگام پائین کشی فرش حاصل می شود.

لوچه شدن فرش

شمشیری شدن

در صورتی که قسمت ابتدای فرش به سمت پایین انحنا پیدا کند و حالت تیزی پیدا کند.

عدم استفاده از چوب مهار در دستگاه ‌‌ترکی بافت و شل بودن قسمت ساده‌بافی فرش باعث می‌شود تا بر اثر ضربات دفه، کناره‌های فرش به سمت پائین انحنا پیدا کند و حالت شمشیری پیدا کند.

شمشیری شدن فرش

ترنج داشتن

در اصطلاح قالیبافی به نقطه وسط قالی یعنی نقطه ای که کلیه زوایای فرش نسبت به آن نقطه مساوی و یکسان باشد، ترنج فرش گفته می شود. اگر در هنگام بافت کلیه جوانب بافت بطور یکسان و یکنواخت و هماهنگ نباشد، مشکل ترنج در فرش حاصل می شود که در اصطلاح می گویند فرش ترنج دارد و یا اینکه ترنج وسط نیست.

پارگی نخ چله

ﻫﺮﮔﺎه ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﻟﯽ ﻧﺦ ﭼﻠﻪ از آن ﺟﺪا ﺷﻮد، ﻋﻴﺐ ﭘﺎرﮔﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ.

ﻋﻠﺖ ﻫﺎی ﭘﺎرﮔﯽ ﻧﺦ ﭼﻠه

اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدن از دﻓﻪ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ دﻧﺪاﻧﻪ ﻫﺎی آن ﺗﻴﺰ اﺳﺖ.

درﺳﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮدن از دﻓﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮐﻮﺑﻴﺪن ﭘﻮد ﻫﺎ.

ﺳﻔﺖ ﺑﻮدن ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ی ﭼﻠﻪ ﻫﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﭼﻠﻪ ﮐﺸﯽ.

ﭘﻮﺳﻴﺪه ﺷﺪن ﭼﻠﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن زﻣﺎن ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻗﺎﻟﯽ.

ﭘﺎره ﺷﺪن ﭼﻠﻪ ﺑﺎ وﺳﺎﻳﻞ ﻧﻮک ﺗﻴﺰ.

رفع پارگی نخ چله

ﻧﺦ ﭼﻠﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﻘﺪاری ﺑﺎ آب ﺧﻴﺲ ﮐﻨﻴﺪ ﻧﺦ ﭼﻠﻪ ی ﺧﻴﺲ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﮑﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﮐﻤﯽ ﻃﻮل آن ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺷﻮد.  ﻧﺦ ﭼﻠﻪ ی ﭘﺎره ﺷﺪه را ﺑﺎ ﻗﻼب ﺑﻪ ﺗﺎر ﮐﻨﺎری ﺧﻮدش ﮔﺮه ﺑﺰﻧﻴﺪ. ﮔﺮه را آرام ﺑﮑﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎورﻳﺪ ﭘﻮد ﮐﻠﻔﺖ را از روی ﮔﺮه زده ﺷﺪه رد ﮐﻨﻴﺪ. ﮔﺮه ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺮ ﺟﺎی ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد.

رفع پارگی نخ چله
رفع پارگی نخ چله
رفع پارگی نخ چله

ﺗﻮرﻓﺘﮕﯽ ﮐﻨﺎره ﻫﺎ

وﻗﺘﯽ ﮐﻨﺎره ﻫﺎی ﻗﺎﻟﯽ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه و ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎرﻳﮏ ﭘﻴﺪا ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ، ﻋﻴﺐ ﺗﻮرﻓﺘﮕﯽ ﮐﻨﺎره ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد می آید.

ﻋﻠﺖ ﺗﻮ رﻓﺘﮕﯽ ﮐﻨﺎره ﻫﺎ

ﺑﻪ ﻃﺮف داﺧﻞ ﮐﺸﻴﺪن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﭘﻮد ﮐﻠﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻮدﮔﺬاری. ﭘﺲ در ﻣﻮﻗﻊ ﭘﻮد رد ﮐﺮدن دﻗﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ زﻳﺎد ﭘﻮد را ﻧﮑﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻗﺎﻟﯽ دﭼﺎر ﻋﻴﺐ ﻧﺸﻮد.

ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮدن ﺗﻮرﻓﺘﮕﯽ ﮐﻨﺎره ﻫﺎ

اگر مقدار تورفتگی زیاد نیست ﺑﺎ ﻳﮏ ﻧﺦ، ﮐﻨﺎره ﻫﺎ را ﺑﻪ راﺳﺖ رو و ﭼﭗ رو ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻗﺎﻟﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ی اوﻟﻴﻪ ﺑﺮﮔﺮدد.

تورفتگی کناره‌ها

به هم خوردگی گل ها

اگر عمل بافت یا پود دادن و زدن دفتین در تمام مراحل بافت بطور یکنواخت انجام نگردد و یا اینکه بافت مطابق نقشه نباشد، در آخر کار بافت، متوجه عیبی به نام بهم خوردگی نقشه خواهیم شد که ممکن است یک گل در یک قسمت از قالی با گل مشابه و قرینه آن در قسمت دیگر از فرش تفاوت پیدا کرده باشد، این عیب در اثر عواملی از جمله عدم دقت بافنده و یا عدم تناسب مواد با رج شمار نقشه بوجود می آید.

پوکی (توخالی)

گاهی اوقات برای کاهش زمان بافت و یا صرفه جویی در مقدار مواد مصرفی مانند خامه و نخ و ابریشم و کاهش قیمت تمام شده قالی، ضخامت چله های آن را ضخیم تر از مقدار استاندارد آن تهیه و به کار می برند که در نتیجه قالی تولید شده، سبک، توخالی و نامرغوب خواهد شد و دوام و استحکام فرش کاهش می یابد.

پیچیدگی

اگر عمل دفتین زدن یکنواخت و یکسان زده شود، فرش تولیدی ایرادی را پیدا نخواهد کرد، اما در بعضی از مناطق کشورمان از جمله کردستان و بویژه بیجار، حسب عادت و فرهنگ خاص خود، این عمل دفتین زدن و کوبیدن آن مقداری بیشتر و قوی تر انجام می گردد که اینکار موجب انحراف قالی و ایجاد پیچیدگی در عرض و لوله شدن لبه های فرش در طول آن می شود که اغلب قابل اصلاح هم نیست.

جویدگی، بره بره شدن

نوعی عیب در فرش است که در اثر استفاده از قیچی که کاملاً تیز و سالم نبوده و عمل قیچی زدن هم به طور صحیح انجام نشده است، حاصل می شود. بدین صورت که یک قسمت از فرش از صافی و یکنواختی بقیه قسمتهای آن برخوردار نیست. قیچی و قیچی کردن قسمت های بافته شده فرش از جمله مواردی است که باید با دقت و مهارت کافی انجام گیرد. اگر این موارد رعایت نشود “خواب فرش” یکدست نمی شود.

در این صورت فرش زیبایی ظاهری خود را از دست می‌دهد و نقش و نگارها جلو هٔ کمتری پیدا می‌کند. روش برطرف نمودن این عیب، پرداخت فرش به وسیلهٔ قیچی دستی یا برقی می‌باشد.

چند چین یک پود

فرش سالم و مرغوب توليد شده فرشی است كه پس از هر رج بافت، پودین (پود زیر و پود رو) آن کشیده شده باشد. در بعضی از مناطق تولید قالی، برای صرفه جویی در وقت و مصرف مواد، پس از بافت دو یا سه و گاهی اوقات بیشتر از دو یا سه رج بافت، پودگذاری انجام می گیرد که اصطلاحاً به آن «چند چین یک پود» گفته می شود.

خلوتی

اگر متن فرش دارای طرح زیاد باشد و یا به اصطلاح پر کار باشد، کار بافت آن زیادتر می باشد. در واقع اگر متن فرش از طرح های متنوع و ظریف برخوردار باشد و تمام متن به عنوان مثال پوشیده از گل و بوته و … باشد، بافنده موظف است که با دقت و مهارت و صرف زمان بیشتری کار کند، حال اگر قسمتی از متن فرش نسبت به قسمت مشابه و یا قرینه آن تفاوت داشته باشد و خلوت تر باشد، می گویند فرش خلوتی دارد.

دو دست شدن

اگر بافنده ای مقداری از کار بافت فرش را خود انجام دهد و به هر دلیل از ادامه کار خودداری نماید، بافنده دیگری کار بافت را ادامه خواهد داد و در واقع فرش توسط دو نفر بافته می شود که در این صورت فرش مذکور دچار عیبی به نام «دو دستی» می شود و علت این امر را می توان در تفاوتی که در قدرت ضربه های دست بافنده، حرکات دست بافنده، قدرت بینایی و سایر شرایط روحی و جسمی بافنده ای با بافنده بعدی جستجو کرد.

دورنگی

گاهاً، هنگام مشاهده متن بعضی از فرشها متوجه می شویم که قسمتی از متن آن در مقایسه با بقیه قسمت های فرش مذکور از لحاظ رنگ متفاوت است. این تفاوت ممکن است از کمتر از یک سانتی متر تا حتی نصف کل فرش باشد.

ذرتی شدن (ته خواب شدن)

چنانچه در حین بافت روی گیری به وسیله قیچی، زیاد گرفته شود و ارتفاع پرز در سطح قالی بسیار کوتاه باشد به طوری که با لمس کردن دست، پرزها احساس نگردد این قالی عیب دار است، زیرا دوام قالی بعلت نداشتن پرز و کوتاه بودن آن به مراتب کم شده و از ارزش آن نیز می کاهد. این عیب گاهی در سرتاسر قالی و گاهی در قسمتهای مختلف قالی دیده می شود. ممکن است یک قالی بعلت کهنگی و فرسودگی دچار همچنین ایرادی شود.

ذرتی شدن

رگه داشتن

رگه یا رگه دار شدن عیبی است که به صورت خط و یا خطوط باریک در سطح و یا پشت فرش نمایان می شود که این خطها دارای رنگی روشن تر و یا تیره تر و یا به طور کاملا ناهماهنگ با سایر قسمت های متن و یا پشت فرش است. علت ایجاد این عیب را می توان یک دست نبودن و یا بدی رنگ خامه ها دانست. چون رنگرز در هنگام رنگرزی دقت کافی به عمل نیاورده و در نتیجه نقطه سطح خارجی خامه آن قسمت که دچار رگه شده است، رنگ گرفته و مغز آن رنگ را جذب نکرده است و زمانی که در دست بافت قرار گرفته و کار بافت به اتمام رسیده است و بافنده آن را قیچی زده است، معلوم شده که قسمت درونی پشم، رنگ نگرفته و در این مرحله خود را به عنوان «رگه» نشان داده است.

رنگ آمیزی (بد رنگی)

هر گاه بین رنگ حاشیه و متن یا لچک ها و ترنج ها هماهنگی وجود نداشته باشد، قالی بد رنگ خواهد بود.

شل شدن چله ها

در بعضی از مناطق ایران به دلایلی از جمله: انجام کارهای کشاورزی و دامداری و یا بر حسب عرف و عادت و یا تفننی بودن بافت قالی، معمولاً مدت زمان بافتن قالی در دست بافت آنها کمی بیشتر از زمان معمول بطول می انجامید.

به این دلیل و همچنین بر اثر عوامل محیطی مانند تغییر فصل، رطوبت و سرما و گرمای محیط محل قالی بافی، چله ها به مرور شل می شوند و استحکام و دوام آنها هم کاهش پیدا میکند بطوریکه ممکن است تحمل ضربه های دفه (دفتین) را از دست بدهد و پاره شود و بافنده مجبور شود که چله های پاره شده را به هم وصل کند و گره بزند.

گره ای که این شکل زده می شود از رو و پشت فرش، به خصوص پس از شست و شو نمایان می شود و جزو عیوب قالی محسوب می شود لذا بافت آن قسمت چله که شل شده است نامرغوب به نظر می رسد.

بدقواره شدن (اندازه فرش)

فرش معمولاً از لحاظ اندازه دارای استانداردهایی می باشد. مانند پشتی، ذرع و چارک، ذرع و نیم، قالیچه، پرده ای و … اگر در فرش بافته شده از لحاظ طول و عرض یا یکی از آنها، رعایت اندازه نشده باشد می گویند بدقواره است یا پهن شده است یا دراز شده است و یا خارج از استاندارد است که نوعی عیب محسوب می شود. ممکن است فرش هایی با اندازه بزرگ و اندازه های مربع و دایره و بیضی و لوزی و یا به اصطلاح اندازه های غلط، حسب سفارش و سلیقه مشتریان بافته شوند اما در حالت معمول، اندازه های مذکور باید رعایت گردند.

کیسی یا کیستی

معمولاً در بعضی از قالی ها در حاشیه های اول و آخر و همچنین حاشیه های بغل جمع شدگی قالی دیده می شود به نحوی که قالی در محل کیسی اضافه تر بنظر میرسد و برجسته است. این عیب را اصطلاحاً « کیسی » قالی می گویند. این نوع قالی ها علاوه بر اینکه در محل کیسی ظاهر خوبی ندارند بیشتر در معرض سائیدگی قرار گرفته و زودتر پرزهای آن در ناحیه کیسی از بین میرود و علت بوجود آمدن این عیب در حاشیه های بغلی، قرار گرفتن چیزی در زیر دار مانند سرپرزهای اضافی و اشیاء دیگر است که در اثر فشار چله و دستگاه در آن محل به قالی کشش وارد شده و به اصطلاح جا باز می نماید.

کف ساده بودن

در صورتی که متن فرش از لحاظ طرح، پر نباشد و تنها یک رنگ در آن به کار رفته باشد، به آن «کف ساده» می گویند، در این حالت میگویند فرش از هنر خاصی برخوردار نیست. بنابراین بهتر است نقشه هایی که دارای نقوش مختلف و پرکار و باب پسند بازار و مشتری است در دست بافت قرار گیرد. فرش کف ساده نسبت به دو رنگ شدن احتمال آسیب پذیری بیشتری دارد.

ضعیف بودن نقشه

اگر فرش بافته شده دارای نقشه های جذاب و گیرا و دارای پیام خاصی که از ریشه های قومی، فرهنگی و تاریخی الهام گرفته اند نباشد و موجب خشنودی و طیب خاطر بیننده را فراهم نکند می گویند فرش مذکور «نقشه ندارد».

پارگی

بعضی از قالیها (عمدتا در حاشیه) پارگی دارند. پارگی در کناره قالیها معمولاً از یک سانت تا 20 سانت است. در بعضی از قالیها نیز سوراخهایی ریز و درشت، کم و یا زیاد دیده می شود که از عیوب قالی محسوب می شود.

عدم رعایت دوخت صحیح در پائین کشی قالی های فارسی باف و ایجاد سوراخ در جای سوزنهای دوخت در قالی و گلیم بافی اول قالی و یا استفاده بیشتر از نخ پنبه (تار و پود ضخیمتر) و به جای آن کاهش مصرف نخ پشمی، موجب ایجاد این حالت میگردد.

پاره شدن

تقلب در بافت فرش

ممکن است قالی تولیدی دارای انواع تقلب در گره ها باشد.

مثل گره جفتی که در شمال خراسان رایج است یا «بی گره بافی» که در استان کرمان و بخشی از آذربایجان رایج است.

شل بافی

در بافت فرش گره باید کاملاً کشیده شود و خامه گره در پشت فرش به یک اندازه باشد در غیر این صورت گره درشت فرش به صورت زایده ای برجسته دیده خواهد شد. این کار نخست باعث شکفته شدن سریع گره ها و در وهله بعد، باعث عیبدار شدن پشت فرش می گردد جهت جلوگیری از این عیب باید دو سر نخ گره را در هنگام بافت کاملاً و به طور همزمان کشید.

بد قیچی بودن

در بعضی از مناطق فرشبافی، درحین بافت، قالی پرداخت می شود که به آن پرداخت دستی گفته می شود و با قیچی پرداخت صورت می گیرد. ارتفاع پرزها باید از حد معینی کمتر نشود (برای ابریشم 5 میلی متر و برای پشم 8 میلی متر). گاهی چند رج از فرش از حد استاندارد کمتر پرداخت می شود که در نهایت مجبور می شوند بقیه قسمتهای قالی را نیز کوتاه کنند.

غلط بافی

گاهاً در اثر بی دقتی و یا نداشتن سواد نقشه خوانی، قالی دارای عیبهای غیر قابل اصلاح میگردد. مثلاً نقشه کامل بافته نمی شود یا جای لچک، ترنج عوض می شود و یا اینکه گلها و بندها شکل واقعی خود را از دست میدهند و بهم ریخته می شوند.

رنگ رفتگی

رنگ رفتگی قالی ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، معمولاً قبل از رنگرزی الیاف، باید آن ها را صابون شور کرد تا پشمها رنگ را به خوبی بگیرد، اگر این عمل انجام نگیرد، الیاف خوب رنگ را نمی گیرند و در بافت خود را نشان میدهد. یا عمل دیگری از قبیل نور زیاد و یا شستشو باعث رنگ رفتگی قالی شود.

پود نما شدن

اگر در حین بافت پود نازک بیش از حد کوبیده شود، در اصطلاح میگویند که فرش «پود نما» شده است که در پشت فرش پود نازک به صورت برجسته دیده میشود.

نداشتن گل گوشه

در طراحی فرش باید به این نکته توجه شود که در گوشه حاشیه که حاشیه های بزرگ و کوچک به هم میرسند موتیف ها حالت 45 درجه پیدا می کنند، اما در بعضی از قالیها حاشیه بزرگ در طول قطع و در عرض بافته می شود که دراصطلاح می گویند حاشیه فرش «گل گوشه ندارد» و این عیب محسوب می شود.

ترکیدگی

پاره شدن چله ها و جدا شدن گره ها هنگام تا کردن فرش علل:

کاهش ضخامت پشم و افزایش ضخامت پود یا نخ چله.

دم قیچی

چنانچه پرداخت ابتدائی فرش که معمولا پس ازبافت هرچند سانتی متر ازفرش برروی دستگاه با هدف تمیزکاری وروئیت قسمت بافته شده انجام می پذیرد ؛ توسط فرد غیر خبره و بدون مراعات نکات فنی ودقت لازم باشد؛ پشم نقاطی ازفرش به سبب فقدان مهارت لازم پرداخت کننده واستفاده نا صحیح از قیچی ؛ یا حتی گاهی وجودعیب در قیچی پرداخت و یا عدم تناسب قیچی با فرش مورد نظر؛ موجب چینش بیش از حد لازم پشم درنقاطی از فرش میشود که همین امر عامل بروزاین عیب است. البته معمولا این عیب پس ازاتمام مرحله بافت و بعد از پرداخت زنی فرش ؛ بطور کامل محسوس و آشکارمی گردد.

سوختن رنگ

این اصطلاح هنگامی اطلاق می شود که بدلیل استفاده نا بجا و ناصحیح از مواد اسیدی هنگام شستشو؛ فرش حالت اولیه پشم و رنگ را بطور فاحشی از دست بدهد ؛ به این عیب اصطلاحا سوختن رنگ گفته می شود که از عیبهای غیر قابل جبران می باشد.

سوختن رنگ

برگشت خواب

این واژه را شاید نتوان به عیب تعبیر نمود اما چون بر خلاف عرف فرش است ما در اینجا آنرا جزو عیوب بر می شماریم. معمولا این امر در مرحله شستشو و بر اثر بی دقتی و یا عدم تجربه لازم به جهت پارو و یا برس کشیدن بر عکس خواب فرش ؛ ایجاد می شود و موارد موضعی آن ممکن است بر اثر تا زدن و یا بسته بندی نا مناسب فرش نیز ایجاد گردد. امروزه در موارد بسیاری مشاهده می شود که به جهت رویت ابریشمهای موجود در فرشهائی که طرح یک طرفه دارند ؛ خواب فرش در جهت خلاف معمول برگشت داده می شود که مسلما این امر در دراز مدت تاثیر سوء بر فرش خواهد داشت.

کشش بیش از حد

در این مرحله عیبی که بوجود می آید همانگونه که از نامش پیداست بواسطه کشش بیش از حد؛ نظم بافت بهم می خورد؛ که گاهی رفع آن ناممکن بوده و در صورت رفع نیز باز هم فرش معیوب خواهد بود.

ابزار نامناسب

در مرحله دارکشی باید از ابزارهای مناسب برای هر نوع قالی استفاده شود چرا که درغیراینصورت مسلما عیوبی بر فرش عارض خواهد شد.

نکته: میخ هایی که برای دارکشی استفاده می شود به جهت استعمال مکرر نقش عمده ای در معیوب شدن فرش دارند.

ابزار نامناسب

عیوب مربوط به بعد از استفاده

عمده این عیوب بر اثر عوامل انسانی به مدد عوامل محیطی و طبیعی بر فرش عارض می شوند. بسیاری از این عیوب که با مرور زمان گاهی هزینه های مادی سنگینی را بر فرش تحمیل می نمایند با کمترین هزینه قابل پیشگیری و رفع و رجوع می باشند؛ بشرط آنکه با اندکی دقت و کسب آگاهیهای لازم بموقع و کارشناسانه عمل شود.

طریقه استفاده از فرش مهم ترین عامل بروز ایراد می باشد؛ چرا که کم نیست نمونه های موجود در اقصی نقاط جهان از فرشهای نفیسی که آثارعیوب عارضی هنگام استفاده بر پیکره آنها به وضوح قابل روئیت است؛ و همین حقیقت گواهی بر این مدعاست که فرش هنگام استفاده بیش از هر زمان دیگری نیازمند دقت و مراقبت است. هر گونه بی دقتی و سهل انگاری در این زمینه موجب بروز عیوبی از اقسام ذیل خواهد بود که اکثرا جبران ناپذیرند.

پوسیده شدن

اکثرا این عیب بر اثر عدم مراقبت از فرش در مقابل عوامل رطوبتی پدید می آید. فرش به طبع خاصیت مواد بکاررفته درآن همواره مستعد جذب رطوبت می باشد و چنانچه دقت لازم در این امر بعمل نیاید؛ گاهی حتی بدون علائم ظاهری فرش دچار پوسیدگی می شود. بعضی عوامل دخیل در بروز این عیب را می توان چنین بر شمرد: کف پوشهائی که وجود رطوبت در آنها چندان محسوس نیست مانند موکت؛ قرار گرفتن گلدان حاوی خاک بر روی فرش؛ عدم وارسی پشت فرش در فواصل زمانی معین؛ عدم جابجائی فرش در فواصل زمانی معین؛ عدم وارسی فرشهای مجاور با شوفاژ ها و پنجره ها در فواصل زمانی معین؛ عدم دقت در پاک و خشک نمودن مایعات ریخته شده برروی فرش؛ پهن نمودن و یا بسته نگه داشتن فرش در محل مرطوب بر کف زمین بمدت طولانی.

پوسیده شدن

بید زدگی

بید زدگی یا بید خوردگی یکی دیگر از عیوبی است که عمدتا در زمان استعمال بر فرش عارض می شود. عامل بوجود آورنده این عیب حشره بید است که معمولا در محیطهای گرم و مرطوب و تاریک بیشتر یافت می شود. لذا عدم استفاده از مواد طبیعی و شیمیائی ضد بید و وارسی ننمودن بموقع فرشهای انبار شده و فرشهائی که کمتر مورد استفاده قرار می گیرند می تواند این عارضه را بدنبال داشته باشد. این عیب گاهی از پشت و گاهی از رو و بعضا از هر دو جانب بر فرش عارض می شود. پشم عمده ترین مواد فرش است که از این عیب آسیب می بیند.

ساییده شدن

در اکثر مواقع استفاده نا مناسب از فرش موجب بروز این عیب است؛ گاه قسمتهایی ازفرش که بیشتردرمعرض استفاده هستند براثرسهل انگاری نسبت به سایر قسمتها زودترسائیده شده و موجب پدید آمدن سائیده گیهای موضعی در فرش می شود؛ این عیب در اکثر مواقع قابل رفع نبوده و موجب افت ارزش اقتصادی فرش می شود. البته سائید گی در فرشهای کهنه و قدیمی عیب محسوب نشده و بعضا حسن مضاعف نیز بشمار می رود.

ساییده شدن

لک افتادن

چنانچه قابل رفع نباشد عیب محسوب می شود. این عیب بر اثر بی دقتی و ریختن مواد رنگی بوجود می آید. چای؛ نوشابه؛ افزودنی های خوراکی وانواع جوهرهای از شایعترین لک زا ها در فرش می باشند.

لک افتادن

تابر شدن

تابرشدن نیز از جمله عیوبی است که درمرحله استعمال براثرموقعیت نامناسب مکانی و یا بعضا به جهت کیسهای طولی و یا عرضی بر فرش عارض می شود. در صورت جزئی بودن این عیب قابل رفع بوده و چنانچه کلی باشد رفع آن چندان آسان نخواهد بود.

ریختن چله‌ها

چله های فرش از دیر باز به عنوان یکی از عوامل زیبائی در فرش ایرانی بحساب می آیند وازهمین روست که بافندگان و تولیدکنندگان خبره؛ قبل ازآغازبه بافت متن اصلی فرش؛ بر روی چله ها مهارت و سایقه ای از خویش را به نمایش می گذارند که نتیجه آن گلیم بافها؛ برجسته بافی ها؛ دندان موشیها؛ و …… می باشند که هرکدام بنوبه خود نقشی مضاعف در زیبائی فرش ایرانی دارند.

متاسفانه بسیار دیده می شود که قبل از آغاز استفاده؛ بواسطه سهل انگاری بافندگان و فروشندگان وعدم آگاهی خریداران فرش؛ به سبب عدم مراعات نکات فنی در محکم نمودن سر و ته فرش بواسطه گلیم بافی و یا دوگره زنی پس از مدتی فرش از زیبائی چله ها محروم شده و چه بسا صدمات جبران ناپذیری در دراز مدت به سر و ته فرش وارد می شود؛ که البته فرشهای سر بافی شده موجود در موزه ها و کلکسیونهای دنیا و حتی کف بازار گواهی زنده بر این مدعای تلخ است.

ریختن چله ها

وارفتن شیرازه

شیرازه یکی ازارکان اصلی در تضمین سلامت فرش بوده و نقشی مهم در تداوم استحکام آن در دراز مدت دارد. بگونه ایکه حتی اهمیت این مطلب در جامعه نیز رواج یافته ونهایت وخامت اوضاع در هر پدیده به از هم پاشیدن شیرازه تشبیه می شود. عدم مراعات نکات فنی لازم درامر شیرازه پیچی؛ خصوصا درمواردیکه شیرازه پیچی بعد از مرحله بافت و حتی پس از مرحله سرویس انجام می شود؛ موجب بروز عیوبی از قبیل: کیس عرضی؛ وا رفتن شیرازه؛ کنده شدن شیرازه بهمراه کناره فرش و امثالهم خواهد بود که بعضا غیر قابل جبران بوده و گاه در صورت مرمت نیز صدماتی به کیفیت اولیه فرش وارد خواهد شد.

وارفتن شیرازه

سوختن

سوختن نیز یکی از عیوبی می باشد که به جهت قابلیت اشتعال سریع مواد مورد استفاده در فرش اتفاق می افتد. البته این امردرگذشته به جهت استفاده ازوسایل گرمایشی غیرمطمئن بیش از امروزه مصداق داشت. اما با اینهمه کم نیستند فرشهای نفیسی که از این جهت متحمل صدمات جبران ناپذیری شده اند. سوختن فرش چنانچه خفیف و جزئی باشد قابل رفع بوده ولی چنانچه عمیق و وسیع باشد غیر قابل جبران و حتی در صورت جبران نیز همواره عنوان فرش معیوب را بهمراه خواهد داشت.

سبد خرید فروشگاه
نوار کناری