بافت, مقالات, مقالات بافت

چله کشی و کجوبندی

چله کشی و کجوبندی

چله کشی

مهمترین مرحله قبل از بافت گلیم و فرش می باشد که به دو روش ترکی و فارسی انجام می شود.

معمولاً جنس نخ چله از پنبه و به رنگ سفید می باشد. در بعضی مناطق از پشم ( در میان عشایر ) و به ندرت ابریشم به عنوان چله استفاده می شود.

نخ پنبه ای دارای استقامت، تاب و قدرت کششی بیشتری به عنوان چله یا تار است.

در اینجا به توضیح روش چله کشی ترکی که نسبت به چله کشی فارسی ساده تر می باشد پرداخته می شود.

قبل از شروع چله کشی دو رشته نخ ( با قطر بیشتر از چله – یا چند لا از نخ چله ) به فواصل دلخواه ( حدود ۲۰ سانتی متر ) و به موازات سر دار و زیر دار به پایه های عمودی دار ( راست روها ) می بندیم. در اصطلاح به این دو رشته نخ، نخ زهوار گفته می شود. نخ زهوار بالا، جای قرار گرفتن چوب هاف و نخ زهوار پایین جای قرار گرفتن تسمه مهار ( از جنس چوب یا فلز به عرضcm 3-2 و قطر mm 5-3) می باشد.

در ابتدا سردار و زیردار را اندازه گیری می کنیم و نقطه میانی را به دست می آوریم. سپس طرفین این نقطه میانی را در سردار و زیردار به واحدهای cm10 تقسیم می کنیم. این عمل برای دقت و سرعت در شمارش نخ های تار ( چله ) انجام می شود و به آن تقسیم بندی و سیه بندی گفته می شود.

سپس نخ چله را که از روی دوک یا کلاف به صورت گلوله در آورده ایم را در دست می گیریم و سر آن را به زیر دار می بندیم. برای انجام چله کشی ترکی به همکاری ۲ نفر نیاز است. یک نفر در پایین نزدیک زیردار می نشیند و دیگری مسلط بر دار می ایستد. نفر نشسته گلوله نخ را از زیر زهوار پایین و روی زهوار بالا رد می کند و به نفر دوم می دهد و او گلوله را از روی سردار عبور داده و به صورت مستقیم به سمت پایین هدایت می کند تا نفر نشسته آن را بگیرد. سپس نفر نشسته این بار گلوله را از روی نخ زهوار پایین و زیر نخ زهوار بالا رد می کند و مجدداً به نفر دوم می دهد. یعنی عکس دفعه قبل عمل می کند و به همین ترتیب گلوله نخ به صورت یک در میان از زیر و روی زهوارها رد می شود تا چله کشی به تعداد مورد نیاز انجام شود.

به طور معمول پودها هنگام بافت کشیده می شوند و موجب کاسته شدن عرض گلیم می شوند برای رفع این مشکل معمولاً چند جفت تار بیشتر از اندازة مورد نیاز کشیده می شود. بعد از اتمام چله کشی انتهای نخ چله مجدداً به زیر دار گره می خورد و محکم می شود.

نکات مهم چله کشی

۱- قبل از انجام عمل چله کشی دار را مورد بررسی قرار دهیم تا از سالم بودن آن مطمئن شویم. سردار و زیردار باید موازی هم و کاملاً عمود بر راست روها باشند و دارای هیچ گونه عیب و برآمدگی زائد نباشد.

۲- عمل چله کشی باید کاملاً در وسط دار به صورتی که دو طرف متقارن باشند انجام شود و سنگینی چله ها به یک سمت منتقل نشود.

۳- با توجه به ظرافت و درشتی طرح اقدام به تهیه نخ چله مناسب می کنیم.

۴- کشش نخ های تار در تمام عرض دار به صورت یکنواخت و مساوی باشد و بهتر است چله کشی در یک زمان انجام شود و بین آن وقفه نیفتد.

۵- عرض مورد نظر برای گلیم را باید از قبل مشخص کنیم و تعداد نخ تار را با توجه به عرض کار محاسبه و تعیین کنیم.

۶- فاصلة بین تارها معمولاً به اندازة قطر چله مصرفی می باشد. به این ترتیب در هر یک سانتی متر برای گلیم بین ۴ تا ۵ تار به طور معمول کشیده می شود.

۷- تعداد تارهای کشیده شده زوج می باشد. برای اطمینان از درستی این امر اگر نخ چله را در ابتدا از زیر زهوار پایین عبور داده ایم، در انتها باید نخ چله را از روی زهوار پایین عبور دهیم تا چله ها به صورت زوج یا جفت باشند.

۸- عمل چله کشی را برای گلیم به صورت سفت و با کشش زیاد انجام نمی دهیم، زیرا بافت گلیم احتیاج به کشش زیاد در چله ها ندارد. ذکر این نکته به این معنی نیست که باید کشش کم باشد یا چله کشی شل انجام شود، بلکه باید کشش چله ها متوسط و متناسب صورت گیرد.

بعد از رعایت این نکات و انجام چله کشی به کارهای بعد می پردازیم. در ادامه به جای نخ زهوار پایین تسمه مهار چوبی یا فلزی را در لابلای تارها قرار می دهیم و به سمت پایین هدایت می کنیم. پس از عبور تسمه می توانیم نخ زهوار پایین را قطع کنیم یا آن را به سمت پایین و زیر کار هدایت کنیم. سپس به جای نخ زهوار بالا چوب هاف را قرار می دهیم که دارای طولی معادل عرض دار و قطر تقریبیcm 3 می باشد. لازم به ذکر است که نخ زهوار بالا را قطع نمی کنیم تا اگر به هر دلیلی چوب هاف را از محل آن برداشتیم بتوانیم به کمک نخ زهوار مجدداً چوب هاف را به مکان خود هدایت کنیم.

کجو بندی

کجوبندی

برای کجوبندی ابتدا به دو سر چوب کجو میخ می زنیم و نخی را به صورت چند لا تاب می دهیم و به وسیله اتصال به این میخ ها آن را روی چوب کجو محکم می کنیم، که به آن نخ کجو یا نخ نیره نیز گفته می شود. چوب کجو را به راست روها می بندیم. سپس به وسیله نخی دیگر که قطر آن با قطر چله برابر است و به آن نخ کجوبندی یا نیره پیچی گفته می شود، شروع به مهار چله های زیر هاف می کنیم. به این ترتیب که نخ کجوبندی را به نخ کجو گره می زنیم و برای استحکام دور کجو و نخ کجو قلاب می کنیم و گره می زنیم. سپس اولین چله روی هاف را کنار زده و نخ کجوبندی را دور اولین چله پشت هاف می گردانیم و دوباره روی کجو و نخ کجو قلاب می کنیم. به همین ترتیب یکی یکی نخ های روی هاف را کنار زده و با گرفتن نخ های زیر هاف بوسیلة نخ کجوبندی آنها را مهار می کنیم و در نهایت چله های زیر و رو به صورت تفکیک شده از هم قرار می گیرند.

نکته: برای فاصله گرفتن کجو از سطح چله ها و بهتر دیده شدن نخ های زیر و رو در هنگام کجوبندی دو قطعه تخته کوچک در طرفین بین کجو و راست روها قرار می دهیم و نیز برای اینکه فضا برای قرار گرفتن هاف بعد از کجوبندی داشته باشیم، در هنگام کجوبندی میله ای با قطر هاف روی چوب کجو قرار می دهیم و با وجود آن نخ های زیر هاف را قلاب کرده و مهار می کنیم و بعد از اتمام کجوبندی میله را بر می داریم و مشاهده می شود که فضای لازم برای قرارگیری چوب صاف ایجاد شده.

2 فکر در مورد “ چله کشی و کجوبندی

  1. ناهید گفت:

    با سلام
    من در حال بافت فرش متوجه شدم که تراکم چله ها در دو طرف یکسان نیست ، به اینصورت که فاصله ی آخرین گره از سمت چپ تا گره مرکزی حدود یک سانت بیشتر از فاصله ی آخرین گره از سمت راست تا گره مرکزی هست. یعنی تعداد تارهای چله کشی شده در سمت راست و سمت چپ برابر هستن اما سمت چپ یک سانت عریضتر از سمت راسته.
    فعلا وارد نقشه نشدم ، این نگرانی برای من به وجود آمد که مبادا این اختلاف باعث ایراد در گل های نقشه بشه ، لطفا راهنمایی بفرمایید که چطور این مشکلو برطرف کنم.
    ضمنا چله کشی به روش فارسی انجام شده.
    ممنون میشم از پاسخگویی شما.

    1. سلام و درود، این مقدار پراکندگی تراکم در چله ها اشکالی نداره اما اگر مایل به برطرف کردن ایراد هستید می‌تونید بعد از کمی شل کردن مهره های سردار چله های سمت راست رو یه مقداری از هم باز کنید همچنین در نظر داشته باشید که کلا یه مقدار چله ها در بالای دار باز تر باشند بهتره تا در حین بافت فرش جمع نشه ( رجوع شود به عیوب فرش )

دیدگاهتان را بنویسید

سبد خرید فروشگاه
نوار کناری